Czy usuną z Westerplatte napis „Nigdy więcej wojny”?

Stefan Chwin obawia się, że gdy PiS przejmie Westerplatte, widniejący tam napis „Nigdy więcej wojny” zostanie usunięty. W rozmowie z Aleksandrą Pawlicką dla „Newsweeka” mówi, że boi się, iż na półwyspie powstanie muzeum, które „mimowolnie będzie uczyć pogardy dla pojedynczego życia” i wtłaczać do głowy młodym ludziom, że „wojna to coś fajnego, szkoła charakterów i bohaterów, prawdziwej męskości, rzecz jasna, kontra gender”.

Chwin wolałby, aby wojnę pokazywać z punktu widzenia takich ludzi jak jego matka, sanitariuszka AK, która podczas powstania warszawskiego bandażowała ciężko ranne dzieci i okaleczone kobiety w ciąży. Czyli z perspektywy cywilnej.

W mojej rodzinie pamięć o wojnie była pamięcią o utracie wielu najbliższych osób, zabitych przez zbłąkaną kulę lub zamordowanych przez Niemców albo Rosjan. O utracie przedwojennych siedzib domowych i uczciwie wypracowanego majątku. O służbie w państwie podziemnym i obawie przed represjami za nią z rąk nowej komunistycznej władzy.

Element heroiczny był w rodzinnej pamięci obecny, ale nie podlegał jakiejś nacjonalistycznej mitologizacji. O doświadczeniu wojennym mówiło się z ludźmi urodzonymi po wojnie niewiele, aby nie musieć opowiadać dzieciom o wojennej grozie. A uczciwy przekaz musiał zawierać oba elementy: heroiczno-mitologiczny i traumatyczny.

Wersja naszej najnowszej historii pisana przez PiS lub na jego użytek stara się heroizować wojnę, spychając na dalszy plan doświadczenie większości ludzi nią dotkniętych. A ich doświadczenie jest mało heroiczne: strach, głód, poczucie braku wszelkiego bezpieczeństwa, redukcja życia do zabiegów, aby przeżyć mimo wszystko.

Wojna rozpętana przez hitlerowski nacjonalizm niemiecki miała charakter totalny. To oznaczało, że cierpiały miliony ludzi, którzy w niej nie uczestniczyli jako żołnierze, tylko jako ludność cywilna. I to musi budzić przerażenie i najgłębszy sprzeciw: nigdy więcej wojny.

Nie chodzi o radykalny pacyfizm. Chodzi o uniknięcie kolejnej wojny totalnej.

A dziś każdy konflikt zbrojny może się w nią przekształcić przez fatalny zbieg okoliczności. Muszą to brać pod uwagę liderzy polityczni, dyplomaci i wojskowi. Ale uniknięcie tego fatalnego zbiegu okoliczności jest też zadaniem obywateli i ich zrzeszeń, mediów, historyków i nauczycieli.

Prawdziwa nauka historii i prawdziwe wychowanie patriotyczne musi mówić o bohaterstwie, cierpieniu i grozie podczas wojny, ale nie może uprawiać jej kultu. Oby pisarz się mylił. Napis na gdańskim Westerplatte powinien zostać ku pamięci i przestrodze.